Idee klasowe i panowanie klasowe. Klasa panująca i panujące idee

Maurice Cornforth
 
Materializm historyczny
 
Rozdział VI
 
Idee klasowe i panowanie klasowe
 
Część II
 
KLASA PANUJĄCA I PANUJĄCE IDEE
 
Od czasu rozpadnięcia się ustroju wspólnoty pier­wotnej społeczeństwo rozszczepiło się na klasy antagonistyczne, na wyzyskiwaczy i wyzyskiwanych, przy czym same te klasy były wytworem rozwoju ekono­micznego. Odpowiednio do ekonomicznej struktury społeczeństwa na danym szczeblu rozwoju, odpowied­nio do danego systemu stosunków produkcji, taka lub inna klasa zajmowała w gospodarce pozycję do­minującą i obejmowała władzę nad całym społeczeń­stwem. Jakaś klasa odgrywa zawsze rolę kierowni­czą w ustanowieniu, a co za tym idzie — w kształto­waniu i utrwalaniu ustroju ekonomicznego, w którym zajmuje pozycję dominującą i jest klasą panującą. A więc zawsze ta właśnie klasa ponosi odpowiedzial­ność za rozwój odpowiednich poglądów — poglądów panujących — oraz odpowiednich instytucji. Te po­glądy i instytucje rozwijają się na podłożu form własności i stosunków społecznych, z którymi inte­resy i działalność tej klasy są związane.
 
 
„Na różnych formach własności, na społecznych warunkach bytu wznosi się cała nadbudowa różnych i swoiście ukształtowanych uczuć, złudzeń, sposobów myślenia i poglądów życiowych — pisał Marks. — Tworzy je i kształtuje cała klasa na gruncie swych materialnych podstaw istnienia i odpowiednich sto­sunków społecznych" [1] .
Tak więc rzecz zawsze polega na tym, że „myśli klasy panującej są w każdej epoce myślami panują­cymi, tzn., że ta klasa, która jest w społeczeństwie panującą siłą materialną, stanowi zarazem jego pa­nującą siłę duchową. Klasa mająca w swym rozporządzeniu środki produkcji materialnej dysponuje też przez to jednocześnie środkami produkcji duchowej, tak iż na ogół klasie tej podlegają dzięki temu rów­nież i myśli tych, którym do duchowej produkcji brak środków" [2].
 
 
Jak podkreślali Marks i Engels: „Ideami panują­cymi każdego danego okresu były zawsze tylko idee klasy panującej" [3].
 

Źródło: Maurice Cornforth, Materializm historyczny , wyd. Książka i Wiedza, Warszawa 1964, str. 134-136
 

Wersja elektroniczna: Władza Rad (www.1917.net.pl), 2012
 
 
 
Przypisy:
 
 
[1] K. Marks i F. Engels, Dzieła wybrane w dwóch tomach, t. I, cyt. wyd., str. 252—253.

[2] K. Marks i F. Engels, Dzieła, t. III, cyt. wyd., str. 50.

[3]  K. Marks i F. Engels, Manifest komunistyczny, cyt. wyd., str. 77.