Polski ruch robotniczy w czasie I wojny światowej - część IV - Rewolucja lutowa i jej wpływ na walkę wyzwoleńczą narodu polskiego

 
4.REWOLUCJA LUTOWA W ROSJI I JEJ WPŁYW NA WALKĘ WYZWOLEŃCZĄ LUDU POLSKIEGO

Upadek caratu

W lutym 1917 roku rosyjscy robotnicy i chłopi, umęczeni długą i morderczą wojną imperialistyczną powstali do walki o pokój, wolność i chleb. Obalili carat, śmiertelnego wroga ludu rosyjskiego i uciskanych przez carat narodów, stworzyli zaczątek władzy rewolucyjnej w postaci Rad Delegatów Robotniczych i Żołnierskich.
Jednakże — wykorzystując demokratyczne złudzenia mas ludowych, zwłaszcza chłopstwa — rządy w Rosji przechwyciła w tym okresie burżuazja przy pomocy par­tii mieńszewików oraz tzw. socjalistów-rewolucjonistów.
Burżuazyjny Rząd Tymczasowy maskując się „rewolu­cyjnym" frazesem kontynuował w istocie politykę caratu, politykę ucisku mas pracujących i narodów ujarzmionych. Rząd ten w koalicji ze Stanami Zjednoczonymi, Anglią i Francją prowadził dalej krwawą, agresywną wojnę z nie mniej zaborczymi konkurentami — kajzerowskimi Niemcami i monarchią austro-węgierską.
Kierowana przez Lenina partia bolszewików wyjaśniała masom pracującym, że od rewolucji burżuazyjno-demo- kratycznej, która obaliła carat, należy przejść do rewolucji socjalistycznej, zdobyć władzę, ustanowić dyktaturę pro­letariatu, wywłaszczyć obszarników i kapitalistów. Partia bolszewików uczyła, że tylko tą drogą masy pracujące Ro­sji zdołają zrealizować cele, w imię których zrzuciły jarz­mo carskie — wywalczyć pokój, wolność, chleb i ziemię.
Bolszswicy domagali się natychmiastowego zawarcia de­mokratycznego pokoju, wywłaszczenia obszarników, wpro­wadzenia kontroli robotniczej nad produkcją. Żądali nie­zwłocznego uznania praw narodów uciskanych — w tym również narodu polskiego — do decydowania o swym lo­sie aż do oderwania się i utworzenia własnego państwa.
Lud rosyjski, który obaliwszy carat walczył o całkowite wyzwolenie, dał wyraz swym braterskim uczuciom wobec uciskanego narodu polskiego.
Piotrogrodzka Rada Delegatów Robotniczych i Żołnier­skich na wniosek delegatów-bolszewików uchwaliła 14 marca następujące orędzie do narodu polskiego:

„Do Narodu Polskiego!
Carat, który w ciągu półtora wieku dławił zarówno Naród Polski, jak i Rosyjski, został obalony wspól­nymi siłami proletariatu i wojska.
Zawiadamiając Naród Polski o tym zwycięstwie wolności nad ogólnorosyjskim żandarmem, Piotro- grodzka Rada Delegatów Robotniczych i Żołnierskich oświadcza, że demokracja w Rosji stoi na stanowisku uznania samookreślenia politycznego narodów, i oznajmia, że Polska ma prawo do całkowitej nie­podległości pod względem państwowo-międzynarodo- wym.
Przesyłamy Narodowi Polskiemu swe bratnie po­zdrowienia i życzymy Mu powodzenia w oczekującej Go walce o wprowadzenie w Niepodległej Polsce de­mokratycznego, republikańskiego ustroju".

Orędzie to wyrażało stanowisko rosyjskich mas pracu­jących i ich wodza — partii bolszewickiej. Jakże odbiega­ło od tego stanowisko burżuazyjnego Rządu Tymczasowe­go! Chcąc pozyskać ludność polską Kongresówki, a także wciągnąć kilkumilionowe uchodźstwo polskie w Rosji do udziału w kontynuowanej przez siebie wojnie imperiali­stycznej, rząd ten wydał 30 marca 1917 roku odezwę do narodu polskiego, obłudnie opowiadając się za niepodle­głością Polski. Odezwa ta uzależniała utworzenie państwa polskiego od zgody burżuazyjnego rosyjskiego Zgroma­dzenia Ustawodawczego. Odezwa zakładała z góry, iż pań­stwo to powinno być związane sojuszem militarnym z Rosją, a więc miało ono stanowić narzędzie imperiali­stów rosyjskich w wojnie z ich konkurentami — Niem­cami i Austrią.
Na VII Konferencji partii bolszewickiej w kwietniu 1917 roku Lenin zdemaskował reakcyjny sens tej odezwy oraz całą obłudną politykę Rządu Tymczasowego w sto­sunku do narodów uciskanych. Wykazał on przy tym, że rząd ten zmierza w istocie do całkowitego ujarzmienia Polski. Konferencja Kwietniowa wypowiedziała się za prawem narodów uciskanych do samookreślenia aż do oderwania się od Rosji włącznie.
Obalenie caratu i dalszy rozwój rewolucji w Rosji wy­warły potężny wpływ na sytuację w pozostałych pań­stwach wojujących, zwłaszcza w Niemczech i Austrii. Na terenie Niemiec doszło do wielkich strajków i wystąpień antywojennych, które przerzuciły się następnie na kraje monarchii austro-węgierskiej.
Odzew polskiej klasy robotniczej
 
 
Lud polski radośnie powitał obalenie caratu — ciemiężyciela narodu pol­
skiego. Pod wpływem rewolucji rosyjskiej wzmogła się walka polskich mas pracujących, a zwłaszcza klasy robo­tniczej, przeciwko okupantom niemiecko-austriackim.
Protestując przeciwko uciskowi okupacyjnemu i doma­gając się poprawy bytu zastrajkowali w marcu 1917 roku robotnicy warszawskiej fabryki „Parowóz" i zakładów me­talowych „Gerlach" (obecnie zakłady im. Karola Świer­czewskiego). W ślad za nimi porzuciła pracę załoga fabry­ki metalowej „Albatros" oraz robotnicy warsztatów Kolei Wiedeńskiej, Kaliskiej, Petersburskiej i Kowelskiej. Nie powstrzymał strajkujących dekret o karze śmierci za strajk, nie pomogły represje, wywiezienie delegacji robo­tniczej do obozu. Ostatecznie władze okupacyjne musiały ustąpić. ,
18 maja zastrajkowali robotnicy warszawskiej gazow­ni. Kierowany przez SDKPiL majowy strajk w zmilitary­zowanych przez okupantów kopalniach Zagłębia Dąbrow­skiego zakończył się uzyskaniem podwyżki płac.
W lipcu 1917 roku wybuchły wielkie strajki górników t hutników na Górnym Śląsku. W Zabrzu, w Gliwicach doszło do burzliwych demonstracji robotników polskich i niemieckich, którzy żądali chleba i pokoju. W obu tych miastach w starciu z wojskiem padły ofiary spośród robo­tników. Do podobnych demonstracji doszło w Szczecinie., W Warszawie w tym samym miesiącu — odpowiadając na zredukowanie 100 robotników fabryki „Parowóz" — zastraj kowali wszyscy robotnicy tej fabryki oraz fabryki „Gerlach i Pulst". Kiedy władze okupacyjne aresztowały aktywnych uczestników strajku i przewiozły ich do Cyta­deli, robotnicy warszawscy wyszli na ulicę demonstrując pod sztandarami SDKPiL. Przed rogatkami wolskimi nie­mieckie samochody wojskowe natrafiły na szereg bary­kad, skąd robotnicy powitali je gradem cegieł i kamieni. W starciach z policją niemiecką zginął wówczas od kul okupanta działacz SDKPiL — Czesław Zwierzyński.
W organizowaniu ówczesnych walk klasy robotniczej wybitną rolę odegrała SDKPiL. W wydawnictwach swych witała ona bohaterską walkę robotników rosyjskich pod­kreślając, że:

„Zwycięstwo nad caratem to akt pierwszy rewolu­cji, teraz stają wobec siebie dwie siły: burżuazja i proletariat, i między nimi właśnie pocznie się toczyć walka nieubłagana... Mocniej uderzą serca robotni­ków, gdy usłyszą o czynie swych braci z Północy". (Z organu SDKPiL „Nasza Trybuna", marzec 1917 rok).

Zarówno w kraju, jak i w Rosji SDKPiL czynnie soli­daryzowała się z walką bolszewików. Jednym z najaktyw­niejszych działaczy partii bolszewickiej był wówczas przy­wódca SDKPiL Feliks Dzierżyński, zwolniony podczas re­wolucji lutowej z zesłania. Na VI Zjeździe partii bolsze­wickiej w sierpniu 1917 roku Dzierżyński został wybrany w skład jej Komitetu Centralnego.
 
 
 
PPS-Lewica wezwała polskie masy pracujące do popar­cia rewolucji rosyjskiej i wzmożenia walki z okupantami niemiecko-austriackimi. Nie rozumiała ona jednak począt­kowo linii politycznej bolszewików, nie rozumiała konieczności przejścia od rewolucji burżuazyjno-demokratycznej do rewolucji socjalistycznej, obalenia rządów imperiali­stycznej burżuazji i wywalczenia dyktatury pro­letariatu w Rosji jako jedynego środka, który mógł wówczas położyć kres rzezi wojennej i utorować masom pracującym drogę do wyzwolenia.
W okresie tym pod wpływem zwycięstwa rewolucji w Rosji dochodzi do rozłamu w Bundzie, wewnątrz któ­rego już od wybuchu wojny ostro zarysowuje się prze­paść między prawicą a lewicą przechodzącą coraz bardziej na pozycje konsekwentnie rewolucyjne.
Manewry imperialistów w kwestii polskiej i taktyka rodzimej reakcji
Rewolucja w Rosji, stanowisko rewolucyjnego proletariatu rosyjskiego w kwestii polskiej otwiera szerokich warstw narodu otwierało nowe perspetkyuwy i budziło wśród szerokim warstw narodu polskiego nadzieje wyzwolenia spod imperialistycznego jarzma.
 
 
Prokajzerowska polityka Rady Stanu stawała się coraz bardziej niepopularna wśród szerokich mas, a nawet wśród legionistów Piłsudskiego. Zmusiło to Piłsudskiego i pra­wicowych przywódców PPS do zmiany taktyki.
Piłsudski i jego ludzie, którzy przez długie lata wier­nie służyli imperialistom niemiecko-austriackim, teraz, gdy coraz wyraźniej zarysowują się perspektywy zwycię­stwa koalicji, przechodzą do „opozycji" wobec nich, pró­bują szukać oparcia u imperialistów anglo-amerykańskich i francuskich, a także u imperialistycznej burżuazji rosyj­skiej. Na tym tle doszło do zatargu między władzami nie­mieckimi a Piłsudskim. Jego kajzerowscy rozkazodawcy internowali go w lipcu 1917 roku w Magdeburgu, gdzie zresztą otoczono go honorami generalskimi, a Piłsudski —■ jak to wynika np. z jego listów pisanych z Magdeburga do czołowego przedstawiciela orientacji kajzerowskiej, księcia Lubomirskiego — nie przestał zapewniać imperialistów niemieckich o swej lojalności.
Wobec całkowitej kompromitacji Rady Stanu władze niemiecko-austriackie utworzyły we wrześniu 1917 roku w Kongresówce tzw. Radę Regencyjną. Miała ona istnieć aż do objęcia władzy przez „króla polskiego", wywodzą­cego się z austriackiej dynastii Habsburgów albo pruskiej Hohenzollernów. Radzie tej, która stanowiła jedynie nowe wydanie Rady Stanu, okupanci udzielili prawa formowa­nia podległego sobie „rządu polskiego". W ten sposób usi­łowali oni stworzyć pozory zarówno wśród społeczeństwa polskiego, jak i na arenie międzynarodowej, jakoby „rozwiązali" kwestię polską, jakoby stworzyli „państwo polskie". Miało to służyć m. in. do zdobycia rekruta dla formowanego przez nich „Polskiego Korpusu Posiłkowe­go", czyli tzw. Polnische Wehrmacht.
 
 
W skład Rady Regencyjnej weszli wierni dotąd lokaje caratu — arcybiskup warszawski kardynał Kakowski, książę Lubomirski i hrabia Ostrowski. Część wielkich ka­pitalistów i obszarników polskich, związana przeważnie z endecją i orientująca się na rząd carski — w obawie przed oddziaływaniem rewolucji rosyjskiej na polskie ma­sy pracujące — chroni się pod skrzydła najbardziej reak­cyjnych rządów monarchistycznych Europy: kajzerow- skich Niemiec i Austrii.
Marionetkowa Rada Regencyjna cieszyła się czułą opie­ką Watykanu. Papież popierał państwa centralne, zwłasz­cza Austrię w jej planach przyłączenia do Galicji Kon­gresówki pod berłem Habsburgów.
Rządy Anglii i Francji, które solidaryzowały się całko­wicie z antypolską polityką caratu, po rewolucji luto­wej popierają zamaskowane obłudnymi obietnicami impe­rialistyczne plany rosyjskiego burżuazyjnego Rządu Tym­czasowego wobec Polski. Licząc na to, że rząd ten utrzyma się, że burżuazja rosyjska zdławi rewolucję, nie wspomi­nają one początkowo o odbudowie niepodległości Polski. Nie czyni tego rząd francuski nawet w czerwcu 1917 roku, kiedy wyraża zgodę na utworzenie przez endecki Polski Komitet Narodowy w Paryżu, kierowany przez Dmow­skiego — armii polskiej we Francji pod dowództwem Hallera; armia ta była całkowicie podporządkowana im­perialistom francuskim i ich sojusznikom.
Z drugiej strony znamienne było to, że w marcu i kwiet­niu 1917 roku, w toku pertraktacji prowadzonych z cesa­rzem austriackim Karolem za pośrednictwem księcia Sykstusa Burbońskiego — rządy Francji i Anglii za cenę zawarcia przez Austrię odrębnego pokoju z mocarstwami zachodnimi wyrażały zgodę na pozostawienie ziem pol­skich pod panowaniem Austrii.
W miarę rozwoju rewolucji w Rosji burżuazja rosyjska i jej Rząd Tymczasowy przechodziły coraz bardziej na prawo, wiążąc się z najbardziej reakcyjnymi generałami carskimi.
Burżuazja polska w Rosji — zarówno spod znaku ende­cji, jak i spod znaku piłsudczyzny — tworzy wówczas przy poparciu Rządu Tymczasowego reakcyjne polskie forma­cje wojskowe pod dowództwem Dowbór-Muśnickiego, by­łego generała carskiego. Korpus Dowbór-Muśnickiego, sformowany rzekomo dla walki z Niemcami o „niepodle­głość Polski" — w istocie wykorzystany został dla ochrony majątków i przywilejów obszarników polskich na Białorusi i Ukrainie, dla krwawego tłumienia wyzwoleńczej walki chłopów białoruskich i ukraińskich. Dowbór-Muśnicki współdziałał z generałami carskimi Korniłowem, Kaledi- nem i innymi przywódcami kontrrewolucji, którzy usiło­wali zatopić we krwi walkę ludu rosyjskiego, zdławić re­wolucję i przywrócić rządy caratu.
Dalszy bieg wydarzeń po rewolucji lutowej dowiódł nie­zbicie, że sprawa wyzwolenia narodu polskiego, sprawa wyzwolenia innych uciskanych narodów środkowej i wschodniej Europy spod jarzma imperialistycznego łą­czy się nierozerwalnie z rewolucyjną walką międzynaro­dowego proletariatu o obalenie rządów kapitału, zwłaszcza w trzech mocarstwach zaborczych — w Niemczech, Austrii i w Rosji. Na czoło tej walki wysunęła się Rosja, gdzie masy pracujące już obaliły carat, zmierzając pod wo­dzą bolszewików do rewolucji socjalistycznej. Toteż od zwycięstwa rewolucji w Rosji zależał rozwój antyimperia- listycznej walki ludów — a więc i ludu polskiego — o wy­zwolenie narodowe i społeczne.
Wyzwolicielką mas pracujących i narodów uciskanych stała się Wielka Październikowa Rewolucja Socjalistyczna, która otworzyła nową kartę w dziejach ludzkości — zapo­czątkowała epokę rewolucji proletariackich zadając nie­powetowaną klęskę imperializmowi.
„Przez długie, długie wieki w społeczeństwach zło­żonych z klas antagonistycznych masy pracujące i najlepsi, światli ludzie, wybiegający myślą na­przód — marzyli o nowym, lepszym, sprawiedliwym ustroju społecznym. Walczyli z brutalnym wyzyskiem i tyranią klas panujących nad prostym ludem pracują­cym i marzyli o ustroju, w którym człowiek pracy będzie pełnoprawnym gospodarzem, w którym znikną dzikie przesądy i posiew nienawiści rasowej i naro­dowej.
Przez długie, długie wieki o wcielenie w życie tych najszlachetniejszych ideałów ludzkich toczyła się nie­ustanna, -uporczywa — choć jakże często bezskutecz­na — walka, dławiona krwawo i bezlitośnie przez wy­zyskiwaczy i tyranów, broniących zasady wyzysku człowieka przez człowieka, zasady ucisku narodu po­konanego przez naród panujący.
 
Dopiero Rewolucja Październikowa otworzyła ludzkości nową epokę rozwoju, zapewniając po raz pierwszy w dziejach trwałe zwycięstwo ideałów ludz­kich, które oznaczają wyzwolenie człowieka raz na zawsze z przemocy wyzyskiwaczy, które oznaczają otwarcie wolnej i twórczej drogi dla przeobrażającej świat, przyrodę i samego człowieka — myśli i pracy ludzkiej"[6]
 
Rewolucja Październikowa przekreśliła traktaty rozbio­rowe, w wyniku których przez blisko sto pięćdziesiąt lat Polska rozdarta była przez potrójną okupację, zapewniała narodowi polskiemu prawo do samodzielnego bytu pań­stwowego, utorowała drogę do niepodległości Polski.
Pod bezpośrednim wpływem Rewolucji Październiko­wej wybuchły rewolucje w dwóch pozostałych mocar­stwach zaborczych. Pękły kajdany niewoli narodowej Pol­ski. Przed narodem polskim otworzyła się realna perspek­tywa wyzwolenia społecznego, perspektywa wkroczenia za przykładem bratniego proletariatu rosyjskiego na drogę postępu, na drogę socjalizmu.
PODSUMOWANIE
Wojna światowa lat 1914—1918 miała ze strony obu blo­ków wojennych charakter imperialistyczny. Była to wojna niesprawiedliwa, reakcyjna. Prawicowi przywódcy II Mię­dzynarodówki stanęli w obronie własnej burżuazji impe­rialistycznej.
 
 
Konsekwentną walkę przeciw wojnie imperialistycznej toczyła partia bolszewicka wysuwając hasło przekształce­nia jej w wojnę domową, hasło obalenia władzy imperia­listów w Rosji. Wśród grup lewicowych II Międzynaro­dówki, które trwały na pozycjach międzynarodowej soli­darności proletariatu, poczesne miejsce zajmowała SDKPiL.
Z chwilą wybuchu wojny SDKPiL wspólnie z PPS-Lewicą wydały odezwy, w których występują zdecydowanie przeciwko wojnie imperialistycznej i odgradzają się od wszelkich „orientacji" na jakiekolwiek z wojujących państw imperialistycznych, traktujących sprawę polską je­dynie jako przedmiot przetargu i konszachtów dyploma­tycznych. Państwa zaborcze usiłowały pozyskać Polaków dla swoich imperialistycznych planów, próbując jednocze­śnie szerzyć złudzenia co do swej życzliwości dla narodu polskiego.
 
 
Polskie klasy posiadające i ich agentury wysługiwały się jednemu lub drugiemu blokowi imperialistów, zajmując stanowisko jaskrawo sprzeczne z najbardziej żywotnymi interesami narodu. Endecja udzielała swego poparcia ca­ratowi, piłsudczyzna zaś i grupy do niej zbliżone wyłoniły Naczelny Komitet Narodowy orientujący się na imperia­lizm austro-niemiecki.
 
 
Piłsudczyzna i jej skrzydło pepesowskie szermowały frazesem „niepodległościowym". W rzeczywistości obóz piłsudczykowski spodziewał się w owym czasie jedynie uzyskania jakiegoś kadłubowego tworu pod berłem Habs­burgów czy Hohenzollernów, nie zaś prawdziwie nie­podległego państwa polskiego.
 
 
 
W warunkach straszliwych zniszczeń, jakie sprowadziła wojna na Królestwo Polskie i pozostałe ziemie polskie, SDKPiL mimo represji prowadziła nieugiętą walkę prze­ciw wojnie i o poprawę bytu klasy robotniczej. W okresie okupacji niemieckiej SDKPiL wspólnie z PPS-Lewicą or­ganizuje liczne akcje ekonomiczne i polityczne robotni­ków.
 
 
Wieści o potęgującej się pod koniec 1916 roku walce rewolucyjnej w Rosji i w Europie zachodniej stają się czynnikiem pobudzającym do wzmożonej, szeroko zakro­jonej akcji antywojennej SDKPiL i PPS-Lewicy.
 
 
Na międzynarodowych konferencjach antywojennych w Zimmerwaldzie i Kienthalu SDKPiL popierała w zasa­dzie bolszewików. Delegaci PPS-Lewicy, którzy również uczestniczyli w tych konferencjach, zajmowali w zagad­nieniach taktyki walki z wojną stanowisko chwiejne. Dopiero pod koniec wojny PPS-Lewica przechodzi coraz bardziej zdecydowanie na pozycje rewolucyjne.
Lenin, który krytykował SDKPiL za jej błędy w kwestii chłopskiej (niezrozumienie zasady hegemonii proletariatu w walce wyzwoleńczej chłopstwa), w kwestii narodowej (niezrozumienie. rewolucyjnego znaczenia wojen narodo- wo-wyzwołeńczych przeciw imperializmowi) i w szeregu innych zagadnień — zawsze jednak podkreślał rewolucyj- ność i internacjonalizm SDKPiL.
SDKPiL i PPS-Lewica demaskowały oszukańczy cha­rakter aktu mocarstw centralnych z dnia 5 listopada 1916 roku o utworzeniu państwa polskiego, piętnowały służalczą postawę partii burżuazyjnych.
Rewolucja lutowa, która obaliła carat, przyczyniła się do spotęgowania na ziemiach polskich walki szerokich -mas z okupantem niemiecko-austriackim. Naród polski mógł porównać obłudny i cyniczny stosunek mocarstw imperia­listycznych do sprawy polskiej z konsekwentnie interna- cjonalistycznym stanowiskiem bolszewików. Stanowisko to znalazło wyraz w uchwalonym na wniosek delegatów bolszewickich w marcu 1917 roku przez Radę Piotrogrodz- ką orędziu do narodu polskiego, proklamującym prawo Polski do całkowitej niepodległości.
Wielka Październikowa Rewolucja Socjalistyczna utoro­wała narodowi polskiemu drogę do niepodległości i otwo­rzyła przed nim perspektywę wyzwolenia społecznego.
Historyczną i nieprzemijającą zasługą SDKPiL jest to­czona przez lat 25 (1893—1918) rewolucyjna walka z ca­ratem i burżuazją, niestrudzone' propagowanie i realizo­wanie sojuszu z dojrzewającą, a następnie zwycięską re­wolucją rosyjską, która przyniosła narodowi polskiemu wolność.
 
 

 
Żródło: Tadeusz Daniszewski, Zarys historii polskiego ruchu robotniczego, część pierwsza. Wydział Propagandy i Agitacji KC PZPR, Wydział Historii Partii KC PZPR, wyd. „Książka i Wiedza”, Warszawa 1956, str. 235-246
 
Wersja elektroniczna: Władza Rad (www.1917.net.pl), 2011