4.REWOLUCJA LUTOWA W ROSJI I JEJ WPŁYW NA WALKĘ WYZWOLEŃCZĄ LUDU POLSKIEGO
Upadek caratu
W lutym 1917 roku rosyjscy robotnicy i chłopi, umęczeni długą i morderczą wojną imperialistyczną powstali do walki o pokój, wolność i chleb. Obalili carat, śmiertelnego wroga ludu rosyjskiego i uciskanych przez carat narodów, stworzyli zaczątek władzy rewolucyjnej w postaci Rad Delegatów Robotniczych i Żołnierskich.
Jednakże — wykorzystując demokratyczne złudzenia mas ludowych, zwłaszcza chłopstwa — rządy w Rosji przechwyciła w tym okresie burżuazja przy pomocy partii mieńszewików oraz tzw. socjalistów-rewolucjonistów.
Burżuazyjny Rząd Tymczasowy maskując się „rewolucyjnym" frazesem kontynuował w istocie politykę caratu, politykę ucisku mas pracujących i narodów ujarzmionych. Rząd ten w koalicji ze Stanami Zjednoczonymi, Anglią i Francją prowadził dalej krwawą, agresywną wojnę z nie mniej zaborczymi konkurentami — kajzerowskimi Niemcami i monarchią austro-węgierską.
Kierowana przez Lenina partia bolszewików wyjaśniała masom pracującym, że od rewolucji burżuazyjno-demo- kratycznej, która obaliła carat, należy przejść do rewolucji socjalistycznej, zdobyć władzę, ustanowić dyktaturę proletariatu, wywłaszczyć obszarników i kapitalistów. Partia bolszewików uczyła, że tylko tą drogą masy pracujące Rosji zdołają zrealizować cele, w imię których zrzuciły jarzmo carskie — wywalczyć pokój, wolność, chleb i ziemię.
Bolszswicy domagali się natychmiastowego zawarcia demokratycznego pokoju, wywłaszczenia obszarników, wprowadzenia kontroli robotniczej nad produkcją. Żądali niezwłocznego uznania praw narodów uciskanych — w tym również narodu polskiego — do decydowania o swym losie aż do oderwania się i utworzenia własnego państwa.
Lud rosyjski, który obaliwszy carat walczył o całkowite wyzwolenie, dał wyraz swym braterskim uczuciom wobec uciskanego narodu polskiego.
Piotrogrodzka Rada Delegatów Robotniczych i Żołnierskich na wniosek delegatów-bolszewików uchwaliła 14 marca następujące orędzie do narodu polskiego:
„Do Narodu Polskiego!
Carat, który w ciągu półtora wieku dławił zarówno Naród Polski, jak i Rosyjski, został obalony wspólnymi siłami proletariatu i wojska.
Zawiadamiając Naród Polski o tym zwycięstwie wolności nad ogólnorosyjskim żandarmem, Piotro- grodzka Rada Delegatów Robotniczych i Żołnierskich oświadcza, że demokracja w Rosji stoi na stanowisku uznania samookreślenia politycznego narodów, i oznajmia, że Polska ma prawo do całkowitej niepodległości pod względem państwowo-międzynarodo- wym.
Przesyłamy Narodowi Polskiemu swe bratnie pozdrowienia i życzymy Mu powodzenia w oczekującej Go walce o wprowadzenie w Niepodległej Polsce demokratycznego, republikańskiego ustroju".
Orędzie to wyrażało stanowisko rosyjskich mas pracujących i ich wodza — partii bolszewickiej. Jakże odbiegało od tego stanowisko burżuazyjnego Rządu Tymczasowego! Chcąc pozyskać ludność polską Kongresówki, a także wciągnąć kilkumilionowe uchodźstwo polskie w Rosji do udziału w kontynuowanej przez siebie wojnie imperialistycznej, rząd ten wydał 30 marca 1917 roku odezwę do narodu polskiego, obłudnie opowiadając się za niepodległością Polski. Odezwa ta uzależniała utworzenie państwa polskiego od zgody burżuazyjnego rosyjskiego Zgromadzenia Ustawodawczego. Odezwa zakładała z góry, iż państwo to powinno być związane sojuszem militarnym z Rosją, a więc miało ono stanowić narzędzie imperialistów rosyjskich w wojnie z ich konkurentami — Niemcami i Austrią.
Na VII Konferencji partii bolszewickiej w kwietniu 1917 roku Lenin zdemaskował reakcyjny sens tej odezwy oraz całą obłudną politykę Rządu Tymczasowego w stosunku do narodów uciskanych. Wykazał on przy tym, że rząd ten zmierza w istocie do całkowitego ujarzmienia Polski. Konferencja Kwietniowa wypowiedziała się za prawem narodów uciskanych do samookreślenia aż do oderwania się od Rosji włącznie.
Obalenie caratu i dalszy rozwój rewolucji w Rosji wywarły potężny wpływ na sytuację w pozostałych państwach wojujących, zwłaszcza w Niemczech i Austrii. Na terenie Niemiec doszło do wielkich strajków i wystąpień antywojennych, które przerzuciły się następnie na kraje monarchii austro-węgierskiej.
Odzew polskiej klasy robotniczej
Lud polski radośnie powitał obalenie caratu — ciemiężyciela narodu pol
skiego. Pod wpływem rewolucji rosyjskiej wzmogła się walka polskich mas pracujących, a zwłaszcza klasy robotniczej, przeciwko okupantom niemiecko-austriackim.
Protestując przeciwko uciskowi okupacyjnemu i domagając się poprawy bytu zastrajkowali w marcu 1917 roku robotnicy warszawskiej fabryki „Parowóz" i zakładów metalowych „Gerlach" (obecnie zakłady im. Karola Świerczewskiego). W ślad za nimi porzuciła pracę załoga fabryki metalowej „Albatros" oraz robotnicy warsztatów Kolei Wiedeńskiej, Kaliskiej, Petersburskiej i Kowelskiej. Nie powstrzymał strajkujących dekret o karze śmierci za strajk, nie pomogły represje, wywiezienie delegacji robotniczej do obozu. Ostatecznie władze okupacyjne musiały ustąpić. ,
18 maja zastrajkowali robotnicy warszawskiej gazowni. Kierowany przez SDKPiL majowy strajk w zmilitaryzowanych przez okupantów kopalniach Zagłębia Dąbrowskiego zakończył się uzyskaniem podwyżki płac.
W lipcu 1917 roku wybuchły wielkie strajki górników t hutników na Górnym Śląsku. W Zabrzu, w Gliwicach doszło do burzliwych demonstracji robotników polskich i niemieckich, którzy żądali chleba i pokoju. W obu tych miastach w starciu z wojskiem padły ofiary spośród robotników. Do podobnych demonstracji doszło w Szczecinie., W Warszawie w tym samym miesiącu — odpowiadając na zredukowanie 100 robotników fabryki „Parowóz" — zastraj kowali wszyscy robotnicy tej fabryki oraz fabryki „Gerlach i Pulst". Kiedy władze okupacyjne aresztowały aktywnych uczestników strajku i przewiozły ich do Cytadeli, robotnicy warszawscy wyszli na ulicę demonstrując pod sztandarami SDKPiL. Przed rogatkami wolskimi niemieckie samochody wojskowe natrafiły na szereg barykad, skąd robotnicy powitali je gradem cegieł i kamieni. W starciach z policją niemiecką zginął wówczas od kul okupanta działacz SDKPiL — Czesław Zwierzyński.
W organizowaniu ówczesnych walk klasy robotniczej wybitną rolę odegrała SDKPiL. W wydawnictwach swych witała ona bohaterską walkę robotników rosyjskich podkreślając, że:
„Zwycięstwo nad caratem to akt pierwszy rewolucji, teraz stają wobec siebie dwie siły: burżuazja i proletariat, i między nimi właśnie pocznie się toczyć walka nieubłagana... Mocniej uderzą serca robotników, gdy usłyszą o czynie swych braci z Północy". (Z organu SDKPiL „Nasza Trybuna", marzec 1917 rok).
Zarówno w kraju, jak i w Rosji SDKPiL czynnie solidaryzowała się z walką bolszewików. Jednym z najaktywniejszych działaczy partii bolszewickiej był wówczas przywódca SDKPiL Feliks Dzierżyński, zwolniony podczas rewolucji lutowej z zesłania. Na VI Zjeździe partii bolszewickiej w sierpniu 1917 roku Dzierżyński został wybrany w skład jej Komitetu Centralnego.
PPS-Lewica wezwała polskie masy pracujące do poparcia rewolucji rosyjskiej i wzmożenia walki z okupantami niemiecko-austriackimi. Nie rozumiała ona jednak początkowo linii politycznej bolszewików, nie rozumiała konieczności przejścia od rewolucji burżuazyjno-demokratycznej do rewolucji socjalistycznej, obalenia rządów imperialistycznej burżuazji i wywalczenia dyktatury proletariatu w Rosji jako jedynego środka, który mógł wówczas położyć kres rzezi wojennej i utorować masom pracującym drogę do wyzwolenia.
W okresie tym pod wpływem zwycięstwa rewolucji w Rosji dochodzi do rozłamu w Bundzie, wewnątrz którego już od wybuchu wojny ostro zarysowuje się przepaść między prawicą a lewicą przechodzącą coraz bardziej na pozycje konsekwentnie rewolucyjne.
Manewry imperialistów w kwestii polskiej i taktyka rodzimej reakcji
Rewolucja w Rosji, stanowisko rewolucyjnego proletariatu rosyjskiego w kwestii polskiej otwiera szerokich warstw narodu otwierało nowe perspetkyuwy i budziło wśród szerokim warstw narodu polskiego nadzieje wyzwolenia spod imperialistycznego jarzma.
Prokajzerowska polityka Rady Stanu stawała się coraz bardziej niepopularna wśród szerokich mas, a nawet wśród legionistów Piłsudskiego. Zmusiło to Piłsudskiego i prawicowych przywódców PPS do zmiany taktyki.
Piłsudski i jego ludzie, którzy przez długie lata wiernie służyli imperialistom niemiecko-austriackim, teraz, gdy coraz wyraźniej zarysowują się perspektywy zwycięstwa koalicji, przechodzą do „opozycji" wobec nich, próbują szukać oparcia u imperialistów anglo-amerykańskich i francuskich, a także u imperialistycznej burżuazji rosyjskiej. Na tym tle doszło do zatargu między władzami niemieckimi a Piłsudskim. Jego kajzerowscy rozkazodawcy internowali go w lipcu 1917 roku w Magdeburgu, gdzie zresztą otoczono go honorami generalskimi, a Piłsudski —■ jak to wynika np. z jego listów pisanych z Magdeburga do czołowego przedstawiciela orientacji kajzerowskiej, księcia Lubomirskiego — nie przestał zapewniać imperialistów niemieckich o swej lojalności.
Wobec całkowitej kompromitacji Rady Stanu władze niemiecko-austriackie utworzyły we wrześniu 1917 roku w Kongresówce tzw. Radę Regencyjną. Miała ona istnieć aż do objęcia władzy przez „króla polskiego", wywodzącego się z austriackiej dynastii Habsburgów albo pruskiej Hohenzollernów. Radzie tej, która stanowiła jedynie nowe wydanie Rady Stanu, okupanci udzielili prawa formowania podległego sobie „rządu polskiego". W ten sposób usiłowali oni stworzyć pozory zarówno wśród społeczeństwa polskiego, jak i na arenie międzynarodowej, jakoby „rozwiązali" kwestię polską, jakoby stworzyli „państwo polskie". Miało to służyć m. in. do zdobycia rekruta dla formowanego przez nich „Polskiego Korpusu Posiłkowego", czyli tzw. Polnische Wehrmacht.
W skład Rady Regencyjnej weszli wierni dotąd lokaje caratu — arcybiskup warszawski kardynał Kakowski, książę Lubomirski i hrabia Ostrowski. Część wielkich kapitalistów i obszarników polskich, związana przeważnie z endecją i orientująca się na rząd carski — w obawie przed oddziaływaniem rewolucji rosyjskiej na polskie masy pracujące — chroni się pod skrzydła najbardziej reakcyjnych rządów monarchistycznych Europy: kajzerow- skich Niemiec i Austrii.
Marionetkowa Rada Regencyjna cieszyła się czułą opieką Watykanu. Papież popierał państwa centralne, zwłaszcza Austrię w jej planach przyłączenia do Galicji Kongresówki pod berłem Habsburgów.
Rządy Anglii i Francji, które solidaryzowały się całkowicie z antypolską polityką caratu, po rewolucji lutowej popierają zamaskowane obłudnymi obietnicami imperialistyczne plany rosyjskiego burżuazyjnego Rządu Tymczasowego wobec Polski. Licząc na to, że rząd ten utrzyma się, że burżuazja rosyjska zdławi rewolucję, nie wspominają one początkowo o odbudowie niepodległości Polski. Nie czyni tego rząd francuski nawet w czerwcu 1917 roku, kiedy wyraża zgodę na utworzenie przez endecki Polski Komitet Narodowy w Paryżu, kierowany przez Dmowskiego — armii polskiej we Francji pod dowództwem Hallera; armia ta była całkowicie podporządkowana imperialistom francuskim i ich sojusznikom.
Z drugiej strony znamienne było to, że w marcu i kwietniu 1917 roku, w toku pertraktacji prowadzonych z cesarzem austriackim Karolem za pośrednictwem księcia Sykstusa Burbońskiego — rządy Francji i Anglii za cenę zawarcia przez Austrię odrębnego pokoju z mocarstwami zachodnimi wyrażały zgodę na pozostawienie ziem polskich pod panowaniem Austrii.
W miarę rozwoju rewolucji w Rosji burżuazja rosyjska i jej Rząd Tymczasowy przechodziły coraz bardziej na prawo, wiążąc się z najbardziej reakcyjnymi generałami carskimi.
Burżuazja polska w Rosji — zarówno spod znaku endecji, jak i spod znaku piłsudczyzny — tworzy wówczas przy poparciu Rządu Tymczasowego reakcyjne polskie formacje wojskowe pod dowództwem Dowbór-Muśnickiego, byłego generała carskiego. Korpus Dowbór-Muśnickiego, sformowany rzekomo dla walki z Niemcami o „niepodległość Polski" — w istocie wykorzystany został dla ochrony majątków i przywilejów obszarników polskich na Białorusi i Ukrainie, dla krwawego tłumienia wyzwoleńczej walki chłopów białoruskich i ukraińskich. Dowbór-Muśnicki współdziałał z generałami carskimi Korniłowem, Kaledi- nem i innymi przywódcami kontrrewolucji, którzy usiłowali zatopić we krwi walkę ludu rosyjskiego, zdławić rewolucję i przywrócić rządy caratu.
Dalszy bieg wydarzeń po rewolucji lutowej dowiódł niezbicie, że sprawa wyzwolenia narodu polskiego, sprawa wyzwolenia innych uciskanych narodów środkowej i wschodniej Europy spod jarzma imperialistycznego łączy się nierozerwalnie z rewolucyjną walką międzynarodowego proletariatu o obalenie rządów kapitału, zwłaszcza w trzech mocarstwach zaborczych — w Niemczech, Austrii i w Rosji. Na czoło tej walki wysunęła się Rosja, gdzie masy pracujące już obaliły carat, zmierzając pod wodzą bolszewików do rewolucji socjalistycznej. Toteż od zwycięstwa rewolucji w Rosji zależał rozwój antyimperia- listycznej walki ludów — a więc i ludu polskiego — o wyzwolenie narodowe i społeczne.
Wyzwolicielką mas pracujących i narodów uciskanych stała się Wielka Październikowa Rewolucja Socjalistyczna, która otworzyła nową kartę w dziejach ludzkości — zapoczątkowała epokę rewolucji proletariackich zadając niepowetowaną klęskę imperializmowi.
„Przez długie, długie wieki w społeczeństwach złożonych z klas antagonistycznych masy pracujące i najlepsi, światli ludzie, wybiegający myślą naprzód — marzyli o nowym, lepszym, sprawiedliwym ustroju społecznym. Walczyli z brutalnym wyzyskiem i tyranią klas panujących nad prostym ludem pracującym i marzyli o ustroju, w którym człowiek pracy będzie pełnoprawnym gospodarzem, w którym znikną dzikie przesądy i posiew nienawiści rasowej i narodowej.
Przez długie, długie wieki o wcielenie w życie tych najszlachetniejszych ideałów ludzkich toczyła się nieustanna, -uporczywa — choć jakże często bezskuteczna — walka, dławiona krwawo i bezlitośnie przez wyzyskiwaczy i tyranów, broniących zasady wyzysku człowieka przez człowieka, zasady ucisku narodu pokonanego przez naród panujący.
Dopiero Rewolucja Październikowa otworzyła ludzkości nową epokę rozwoju, zapewniając po raz pierwszy w dziejach trwałe zwycięstwo ideałów ludzkich, które oznaczają wyzwolenie człowieka raz na zawsze z przemocy wyzyskiwaczy, które oznaczają otwarcie wolnej i twórczej drogi dla przeobrażającej świat, przyrodę i samego człowieka — myśli i pracy ludzkiej"[6]
Rewolucja Październikowa przekreśliła traktaty rozbiorowe, w wyniku których przez blisko sto pięćdziesiąt lat Polska rozdarta była przez potrójną okupację, zapewniała narodowi polskiemu prawo do samodzielnego bytu państwowego, utorowała drogę do niepodległości Polski.
Pod bezpośrednim wpływem Rewolucji Październikowej wybuchły rewolucje w dwóch pozostałych mocarstwach zaborczych. Pękły kajdany niewoli narodowej Polski. Przed narodem polskim otworzyła się realna perspektywa wyzwolenia społecznego, perspektywa wkroczenia za przykładem bratniego proletariatu rosyjskiego na drogę postępu, na drogę socjalizmu.
PODSUMOWANIE
Wojna światowa lat 1914—1918 miała ze strony obu bloków wojennych charakter imperialistyczny. Była to wojna niesprawiedliwa, reakcyjna. Prawicowi przywódcy II Międzynarodówki stanęli w obronie własnej burżuazji imperialistycznej.
Konsekwentną walkę przeciw wojnie imperialistycznej toczyła partia bolszewicka wysuwając hasło przekształcenia jej w wojnę domową, hasło obalenia władzy imperialistów w Rosji. Wśród grup lewicowych II Międzynarodówki, które trwały na pozycjach międzynarodowej solidarności proletariatu, poczesne miejsce zajmowała SDKPiL.
Z chwilą wybuchu wojny SDKPiL wspólnie z PPS-Lewicą wydały odezwy, w których występują zdecydowanie przeciwko wojnie imperialistycznej i odgradzają się od wszelkich „orientacji" na jakiekolwiek z wojujących państw imperialistycznych, traktujących sprawę polską jedynie jako przedmiot przetargu i konszachtów dyplomatycznych. Państwa zaborcze usiłowały pozyskać Polaków dla swoich imperialistycznych planów, próbując jednocześnie szerzyć złudzenia co do swej życzliwości dla narodu polskiego.
Polskie klasy posiadające i ich agentury wysługiwały się jednemu lub drugiemu blokowi imperialistów, zajmując stanowisko jaskrawo sprzeczne z najbardziej żywotnymi interesami narodu. Endecja udzielała swego poparcia caratowi, piłsudczyzna zaś i grupy do niej zbliżone wyłoniły Naczelny Komitet Narodowy orientujący się na imperializm austro-niemiecki.
Piłsudczyzna i jej skrzydło pepesowskie szermowały frazesem „niepodległościowym". W rzeczywistości obóz piłsudczykowski spodziewał się w owym czasie jedynie uzyskania jakiegoś kadłubowego tworu pod berłem Habsburgów czy Hohenzollernów, nie zaś prawdziwie niepodległego państwa polskiego.
W warunkach straszliwych zniszczeń, jakie sprowadziła wojna na Królestwo Polskie i pozostałe ziemie polskie, SDKPiL mimo represji prowadziła nieugiętą walkę przeciw wojnie i o poprawę bytu klasy robotniczej. W okresie okupacji niemieckiej SDKPiL wspólnie z PPS-Lewicą organizuje liczne akcje ekonomiczne i polityczne robotników.
Wieści o potęgującej się pod koniec 1916 roku walce rewolucyjnej w Rosji i w Europie zachodniej stają się czynnikiem pobudzającym do wzmożonej, szeroko zakrojonej akcji antywojennej SDKPiL i PPS-Lewicy.
Na międzynarodowych konferencjach antywojennych w Zimmerwaldzie i Kienthalu SDKPiL popierała w zasadzie bolszewików. Delegaci PPS-Lewicy, którzy również uczestniczyli w tych konferencjach, zajmowali w zagadnieniach taktyki walki z wojną stanowisko chwiejne. Dopiero pod koniec wojny PPS-Lewica przechodzi coraz bardziej zdecydowanie na pozycje rewolucyjne.
Lenin, który krytykował SDKPiL za jej błędy w kwestii chłopskiej (niezrozumienie zasady hegemonii proletariatu w walce wyzwoleńczej chłopstwa), w kwestii narodowej (niezrozumienie. rewolucyjnego znaczenia wojen narodo- wo-wyzwołeńczych przeciw imperializmowi) i w szeregu innych zagadnień — zawsze jednak podkreślał rewolucyj- ność i internacjonalizm SDKPiL.
SDKPiL i PPS-Lewica demaskowały oszukańczy charakter aktu mocarstw centralnych z dnia 5 listopada 1916 roku o utworzeniu państwa polskiego, piętnowały służalczą postawę partii burżuazyjnych.
Rewolucja lutowa, która obaliła carat, przyczyniła się do spotęgowania na ziemiach polskich walki szerokich -mas z okupantem niemiecko-austriackim. Naród polski mógł porównać obłudny i cyniczny stosunek mocarstw imperialistycznych do sprawy polskiej z konsekwentnie interna- cjonalistycznym stanowiskiem bolszewików. Stanowisko to znalazło wyraz w uchwalonym na wniosek delegatów bolszewickich w marcu 1917 roku przez Radę Piotrogrodz- ką orędziu do narodu polskiego, proklamującym prawo Polski do całkowitej niepodległości.
Wielka Październikowa Rewolucja Socjalistyczna utorowała narodowi polskiemu drogę do niepodległości i otworzyła przed nim perspektywę wyzwolenia społecznego.
Historyczną i nieprzemijającą zasługą SDKPiL jest toczona przez lat 25 (1893—1918) rewolucyjna walka z caratem i burżuazją, niestrudzone' propagowanie i realizowanie sojuszu z dojrzewającą, a następnie zwycięską rewolucją rosyjską, która przyniosła narodowi polskiemu wolność.
Żródło: Tadeusz Daniszewski, Zarys historii polskiego ruchu robotniczego, część pierwsza. Wydział Propagandy i Agitacji KC PZPR, Wydział Historii Partii KC PZPR, wyd. „Książka i Wiedza”, Warszawa 1956, str. 235-246
Wersja elektroniczna: Władza Rad (www.1917.net.pl), 2011
- 4665 odsłon